10 września w Gdyni zmarł prof. Jan Łopuski, prawnik, profesor nauk prawnych, specjalista w zakresie prawa morskiego, żołnierz i badacz historii rzeszowskiej AK, honorowy obywatel Rzeszowa od 2000 roku. Przeżył 102 lat.
Jan Łopuski urodził się 3 stycznia 1917 w Strzegocicach pow. Pilzno. Uczęszczał do III Gimnazjum im. Sobieskiego w Krakowie, gdzie w 1935 roku zdał maturę. W latach 1935-1939 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz na Akademii Handlowej w Krakowie.
W kampanii wrześniowej służył jako ochotnik w szwadronie kawalerii dywizyjnej 24. DP. Po ucieczce z niewoli niemieckiej powrócił do Strzegocic, gdzie zarządzał majątkiem rodzinnym. Od marca 1940 w ZWZ–AK, ukończył kurs podchorążych rezerwy (1943). Oficer broni Obwodu AK Dębica (przyjmował zrzuty lotnicze), od maja 1944 oficer broni Inspektoratu AK Rzeszów. Uczestnik akcji „Burza” w Zgrupowaniu „Bratkowice”.
Po wkroczeniu Sowietów oficer łączności konspiracyjnej Inspektoratu AK Rzeszów, brał udział w akcji uwolnienia akowców uwięzionych na zamku w Rzeszowie (7/8 X 1944). Aresztowany 17 XII 1944 przez kontrwywiad I Frontu Ukraińskiego, poddany w areszcie sowieckim przy ul. 3 Maja w Rzeszowie ciężkiemu śledztwu, wobec odmowy współpracy z Sowietami został zesłany do 283. łagru NKWD w Stalinogorsku w ZSRS, gdzie m.in. pracował w kamieniołomach i kopalni węgla.
Po zwolnieniu z łagru (wrzesień 1945) powrócił do Polski. W uzgodnieniu z mjr. Cieplińskim wyjechał nielegalnie na Zachód i służył w II Korpusie Polskim, zweryfikowany jako ppor. czasu wojny.
W 1947 powrócił do kraju i zamieszkał w Gdyni, gdzie był adwokatem i pracował w instytutach naukowo-badawczych resortu żeglugi. Specjalizował się w prawie cywilnym, morskim i ubezpieczeniowym. Doktorat uzyskał na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, profesor zwyczajny od 1984 roku. Od 1971 pracownik naukowy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie w 1981 został pierwszym demokratycznie wybranym dziekanem Wydziału Prawa. Współpracował z Ministerstwem Żeglugi w przygotowaniu pierwszego polskiego kodeksu morskiego, od 1987 przewodniczył Komisji Kodyfikacji Prawa Morskiego. Wielokrotnie reprezentował naukę polską na konferencjach międzynarodowych i uczestniczył w pracach organizacji międzyrządowych.
Autor ponad 200 publikacji z zakresu prawa, a także wspomnień z okresu walki o wolną Polskę: Pozostać sobą w Polsce Ludowej. Życie w cieniu podejrzeń; Opowiadania wojenne; Losy Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie.
W latach 80. ubiegłego wieku brał udział w organizowanych w Rzeszowie Katolickich Tygodniach Historycznych, w 1987 r. był jednym z założycieli Duszpasterstwa Kombatantów Armii Krajowej. Odbył wiele spotkań z młodzieżą, by przekazywać kolejnym pokoleniom Polaków pamięć o działalności AK.
Losy Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie (sierpień – grudzień 1944). Wspomnienia i dokumenty (Warszawa 1990) miały pionierski charakter ze względu na odtworzenie początków komunistycznego systemu represji w Polsce powojennej; książka powstała w latach 1982-1984 z refleksji nad ruchem Solidarności i rozprawą z nim przez władze PRL po wprowadzeniu stanu wojennego:
„Przeżycia czasu Solidarności i następnie okresu represji – od pierwszych dni strajków sierpniowych na Wybrzeżu Gdańskim w 1980 r. do protestów studenckich i akcji represyjnych wobec środowiska studenckiego wiosną 1982 roku – spowodowały odżywanie w mojej pamięci wydarzeń drugiej połowy 1944 r., rozgrywających się na Rzeszowszczyźnie, na wschód od linii frontu, który na szereg miesięcy zamarł na linii Wisły i Wisłoki. Był to – obok 1939 r. – jeden z najbardziej dramatycznych okresów w najnowszej historii Polski” – pisał profesor we wstępie do Losów Armii Krajowej….
Prof. Jan Łopuski dwa lata temu obchodził setne urodziny.
Na podstawie Encyklopedii Rzeszowa i IPN.gov.pl
